Szybki dostęp

Menu witryny

Grafika strony

Odnośniki

Polecamy

Ścieżka powrotu

Treść strony

                                       Gdzie Ja byłem, Ty jesteś. Gdzie Ja jestem, Ty będziesz.

                                        Pamiętaj o Mnie, by Inni pamiętali o Tobie.

 

HISTORIA DAWNYCH KOŚCIOŁÓW W ZBLEWIE

W książce „Diecezja chełmińska. Zarys historyczno – statystyczny” z 1928 roku napisane jest, że Zblewo w swych dziejach miało cztery kościoły katolickie. Według pierwszej wizytacji biskupiej z roku 1583 dokonanej przez Bpa. Rozrażewskiego i drugiej z roku 1686, którą przeprowadził Bp Madaliński dwa pierwsze kościoły zapadły się, ponieważ posadowione były na terenach podmokłych. Trzeci kościół został wybudowany w 1710 roku. Całą parafię utworzono w roku 11??, krótko po zaprowadzeniu chrześcijaństwa wydzielając ją z parafii Starogard. Do 1310 roku należała ona do Dekanatu Tczew, a następnie do Dekanatu Starogard. W 1340 roku pojawia się pierwsza wzmianka o parafii. Wtedy w przywileju osadczym dla Zblewa z dn. 3 sierpnia tegoż roku wyznaczono 4 włóki (włóka chełmińska to 30 mórg, co oznaczało 17,955 ha). Z pierwszej wizytacji wynika, że istniał kościół drewniany, ale był w złym stanie. Był on konsekrowany. Do probostwa należały 4 włóki chełmińskie. Z kolejnej wizytacji wynika, że drugi kościół był w tak złym stanie, że groził zawaleniem. Na dachu zawieszona sygnaturka (wieżyczka nad prezbiterium). Dwa dzwony wisiały obok kościoła. Plebania spalona. Ksiądz „komendarz” mieszkał w domu ogrodnika. W 1688 roku odnowiono kościół, a w roku 1710 wybudowano kościół o konstrukcji muru pruskiego (rodzaj ściany szkieletowej, inaczej ryglowej, ramowej lub fachówki, wypełnionej murem z cegły). Inne źródła datują go na 1719 r. powołując się na znaleziony napis umieszczony na belce pod chórem. Z kolejnych wizytacji z roku 1780 i 1828 dokonanych przez Bpa. Rybińskiego i Archidiakona Narzymskiego brak danych. W 1878 roku z inicjatywy dziekana ks. Hieronima Trętowskiego rozpoczęto budowę kościoła murowanego (obecna świątynia) i ukończono ją w 1880 roku. W 1886 roku założono III Zakon św. Franciszka. Konsekracji obecnego kościoła dokonał Bp Redner  Leon 18 września 1887 roku. W 1914 wydzielono lokalny wikariat Piece. W 1928 roku w obrębie parafii mieszkało: 7583 Polaków, 27 Niemców. Ogółem 7610 dusz, w tym 4681 komunikujących (zapis oryginalny).

W 1895 roku parafia obejmowała miejscowości: Białachowo, Białachówko, Bitonia (Bytonia), Blumfelde, Borzechowo, Bukowiec, Cis, Czarne, Czubek, Dąbrowa, Dunajek, Frankenfelde, Hartigsthal, Huta, Iwiczno, Kaliska, Kamienna Karczma, Kazub, Lipska Karczma, Lipska Piłka, Lipy, Lubiki, Łążek, Młyńsk, Nieradowo, Piece, Posiadłowisko, Radziejowo, Strych, Trzechowo, Trzechowosee, Trzosowo, Wirty, Zamrze, Zblewo. Natomiast w 1928 roku parafia obejmowała następujące miejscowości: Białachowo, Bytonia, Borzechowo, Cis, Dunajki, Kazub, Lipska Karczma, Lipski Młyn, Lipy, Łążek, Mały Bukowiec, Miradowo, Nowy Cis, Radziejewo, Strych, Twardydół (leśnictwo), Wirty (nadleśnictwo), Trzosowo, Zamrze, Zblewo ( pisownia oryginalna). Rok 1991 to następujące miejscowości należące do parafii: Białachowo, Białachówko, Bytonia, Miradowo, Łążek, Piłka, Nowy Cis, Stary Cis, Zblewo, Zomża. Obecnie w obrębie parafii znajdują się miejscowości: Białachowo, Białachówko, Bytonia, Cis, Lipy (2 zabudowania), Lipski Młyn (2 zabudowania), Łążek, Miradowo, Zomże.

Pan Edmund Zieliński – Honorowy Obywatel Gminy Zblewo, w liście do Rady Gminy napisał między innymi, że nurtuje go myśl upamiętnienia starego kościoła i cmentarza. W 1954 roku dostrzegł resztki nagrobków w sąsiedztwie starej plebanii (mogę to potwierdzić, bo sam je później również widziałem, chodząc jako dziecko na religię do starych salek katechetycznych, które stoją tam po dzień dzisiejszy). Dominował krzyż nagrobny, ten sam, który widnieje na fotografii z 1935 roku. Dodaje również, że jego ojciec opowiadał mu o drewnianym kościołku i, wg. opowiadań starych zblewiaków, zapadł się w grząskim bagiennym podłożu - (w okolicy starej plebanii takie podłoże występuje, kiedyś było tam więcej mokradeł – jest to teren zalewowy). Po starej świątyni pozostało zaledwie kilka detali  jak: kamienne kropielnice, krzyż procesyjny i chrzcielnica. Do jakiegoś czasu ( lata 60 - te) pod chórem stały profilowane, dębowe ławy ze starego kościoła. Pisze dalej Pan Edmund, że w latach 70 XX wieku ówczesny ksiądz proboszcz nakazał zniwelowanie starego cmentarza i posadzenie tam drzew owocowych. Drzewa nie wyrosły, bo cmentarz chciał być cmentarzem, a nie sadem. Prosi dalej, aby upamiętnić to historyczne miejsce jakimś znakiem. Może obelisk z płaszczyzną zawierającą informację o cmentarzu i starych kościołach. Obok mógłby też stanąć krzyż drewniany z napisem "Wieczny odpoczynek racz im dać Panie". Dodał jeszcze takie motto: "Pamiętajmy o przeszłości, by pamiętano o nas w przyszłości". Tyle treści z korespondencji z panem Edmundem. Dzisiaj już wiem, że będzie to tablica upamiętniająca bardzo ważne miejsce na terenie Zblewa.

Zachował się dokładny opis kościoła trzeciego dokonany przez Lukasa Joannesa Krzykowskiego na polecenie biskupa włocławskiego ks. Józefa Rybińskiego z 1780 roku opisany w artykule Krzysztofa Kowalkowskiego "Dawny kościół w Zblewie" w oryginalnym zapisie z tego samego roku.

"Kościół pariochialny zblewski cały w mur pruski wystawiony na miejscu wilfen odległym, którego dach jest z dachówki dobrze opatrzony; na samym wierzchu tego kościoła jest sygnaturka z sygnarkiem z cegły murowany dachówka pokryta. Tenże kościół od zachodu słońca ma z sobą złączoną dzwonnicę z drzewa i wiązarek wystawioną zewnątrz tarcicami obitą a dach gontem pokryty, u którego dzwonów znajduje się trzy. Drzwiów do kościoła jest dwie na zawiasach żelaznych z zamkami mocnymi. Posadzka tarcicami wyłożona, sufit także tarcicami malowanymi wybity reparacyj potrzebujący. Ściany wybielane, ale też ściany i ramy przy oknach potrzebują reparacyj. Na srzodku kościoła jest balka poprzeczna na której przybita stoi figura ukrzyżowanego Jezusa. Chór na którym organki dobre malowany, ławek malowanych 28. Kazalnica dobra malowana wyzłacany. Chrzcielnica nowa malowana i wyzłacana. Ołtarzów w tym kościele znajduje się cztery, wielki S. Michała Archanioła, mały pierwszy imienia Jezusowego, drugi Zwiastowania Najśw. Panny, trzeci Pana Jezusa ubiczowanego, któremu przydane są odpusty za zmarłych. Te ołtarze wszystkimi należytościami są dobrze zaopatrzone. Przed wielkim ołtarzem są kratki malowane w szerz przez cały kościół od jednej ściany do drugiej przy których dawana bywa Komunia ludziom. Zakrystia cała murowana dachówką pokryta, w której zawiera się tyle  szafów, szufladów ile potrzeba do chowania sprzętów kościelnych (...) Cmentarz na okół kościoła w parkan grodzi się z balów lub z tarcicy też samo grodzenie należy do parafii całey. Każda wieś po części z dawnych czasów ma sobie wyznaczony parkan podług wymiara, o którego całość brać starannia powinna, do tego jednak czasu jedno przęsło niezagrodzone stoi dla uporu samego".

Zblewo trzeba zaliczyć do najstarszych osad tutejszej okolicy. W roku 1889 bowiem odkryto tu stare cmentarzysko zawierające 17 grobów skrzynkowych. Urn znajdowało się 54. W urnach znaleziono pierścienie brązowe i żelazne, perły niebieskie i zielone. Według zaginionych akt kolegiaty w Kamieniu, w Zblewie zatrzymał się pochód z ciałem św. Wojciecha, które przez jedną dobę tu spoczywało. Tradycja ta zachowała się u ludu aż do nowszych czasów. Przez Zblewo  szła do Lubichowa i dalej do Starogardu  szosa Napoleona. Tu zaszły też mniejsze potyczki Francuzów z Prusakami.

Materiał został opracowany na podstawie książki pt. „Diecezja chełmińska. Zarys historyczno – statystyczny”. W opracowaniu kolejny artykuł, a dotyczyć będzie księży pracujący w parafii Zblewo od 1600 roku.

(Opracował Wojciech Birna)

  • stare kościoły
    Wnętrze starego kościoła z roku 1882. Stara nieistniejąca już ambona, żyrandole, krzyż procesyjny, stary prospekt organowy z grającym tyłem do ołtarza organistą – prawdopodobnie Janem Czaplewskim (organistą w Zblewie był w latach 1871 – 1921). Tak kościół wyglądał do czasu objęcia probostwa w Zblewie przez ks. Franciszka Wróblewskiego. Ten nowatorski ksiądz po Soborze Watykańskim II znacznie zmienił wnętrze kościoła. Zniknął stary gotycki ołtarz, kratki, ambona, przesunął ustawienia konfesjonałów, z nawy środkowej usunął stare kandelabry, przebudował organy i pokrył nową polichromią zachowane dziewiętnastowieczne malunki wnętrza kościoła.
  • stare kościoły
    Kościół i cmentarz z 1913 roku

    Na zdjęciu z 1913 roku widzimy kościół otoczony murem, a na następnym. Widoczny jest cmentarz od strony tzw. „berlinki”. Przyznać trzeba, że przez 31 lat od chwili oddania do użytku nowego kościoła wielu parafian spoczęło na nowym cmentarzu. Spoczął na nim budowniczy kościoła ksiądz dziekan Hieronim Trętowski. Po prawej stronie fotografii (niewidiczne) istnieje do dziś grób byłego inspektora szkolnego - der Hauptlehrer Robert Berendt 1.03.1850 – 20.02.1909. Widać doskonale zachowaną architekturę nagrobków z tamtych lat.
  • stare kościoły
    Nieistniejący już rynek w Zblewie. Dzisiaj w tym miejscu stoi Urząd Gminy. W tle kościół z bramą wejściową na czele, na której znajduje się św. Michał Archanioł, którego dzisiaj już nie ma. Nieopodal, po lewej stronie zdjęcia, oryginalna wersja pomnika Matki Boskiej Królowej Polski i dom obecnie pp. Liberów.
  • stare kościoły
  • stare kościoły

wstecz

Jednostki

Mapa

[obiekt mapy] Lokalizacja Gminy Zblewo na mapie

Informacje techniczne